Sport en beweging bij behandelde vrouwen met hypothyreoïdie
Twee derde van de vrouwen met een traag of niet werkende schildklier ervaart – ondanks behandeling – aanhoudende beweegklachten. Een nog veel groter deel voldoet niet aan de Nederlandse Beweegrichtlijn. Terwijl regelmatig bewegen juist gezondheidsvoordelen oplevert en vermoeidheidsklachten kan verminderen.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Schild magazine van december 2021.
Credits: Jeannette Lankhaar, onderzoeker*, dr. Janine Stubbe, lector en bewegingswetenschapper**, ***, prof. dr. F.J.G. Backx, sportarts en emeritus-hoogleraar klinische sportgneeskunde*
* Afdeling Revalidatie, Fysiotherapiewetenschap & Sport, UMC Utrecht
** Lectoraat Performing Arts Medicine, Codarts Rotterdam
*** Afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC Rotterdam
Een te traag of niet werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan een aanzienlijk negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven, bijvoorbeeld door aanhoudende vermoeidheid en beweegklachten. Algemeen wordt aangenomen dat deze beperkingen herstellen door normalisering van de schildklierwaarden met schildkliermedicatie. Maar desondanks houdt een grote groep mensen blijvende bewegingsbeperkingen. Om de ontbrekende kennis over beweeggedrag, -klachten en -effecten bij behandelde hypothyreoïdie te onderzoeken, verrichten wij in 2014 een grootschalig enquêteonderzoek onder donateurs van SON.
Onlangs zijn de resultaten van dit onderzoek in twee medisch-wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd.1,2 De enquête bevatte vragen over beweeggedrag, -klachten en -effecten en over medische gegevens (zoals medicijngebruik en schildklierwaarden), oorzaak van hypothyreoïdie en overige chronische aandoeningen (comorbiditeit). Maar liefst 2.100 donateurs vulden de vragenlijst in, hoofdzakelijk vrouwen. Daarom is besloten om het onderzoek te richten op de vrouwelijke respondenten.
Onderzoeksgroep
Bij de vrouwelijke respondenten was de ziekte van Hashimoto de belangrijkste oorzaak van hypothyreoïdie. Deze groep vergeleken we vervolgens met respondenten met hypothyreoïdie vanwege een andere oorzaak, zoals na schildklieroperatie, radioactief-jodiumtherapie of aangeboren hypothyreoïdie. De overgrote meerderheid van de vrouwen slikte levothyroxine (T4); een kleine groep (9,3%) kreeg T4/T3-combinatietherapie. Meer dan de helft had naast hypothyreoïdie nog een of meer chronische aandoeningen.
Beweeggedrag en -klachten
Volgens de Nederlandse Beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad dienen volwassenen zich minstens tweeënhalf uur per week matig intensief in te spannen en minstens twee keer per week aan spier- en botversterkende oefeningen te doen (zie figuur). Uit het onderzoek blijkt dat slechts 16% van de vrouwen met behandelde hypothyreoïdie voldoet aan deze richtlijn, aanzienlijk minder dan de 53% van de Nederlandse volwassenen3.
Als veelvoorkomende beweegklachten noemden de ondervraagde vrouwen: spierpijn (75,1%), vermoeidheid na inspanning (43,3%), gewrichtsklachten (36,9%), wisselvallig prestatieniveau (34,0%), verminderd fysiek uithoudingsvermogen (31,6%) en slecht herstel na inspanning (24,2%). Opvallend is dat vrouwen met de ziekte van Hashimoto vermoeidheid en slecht herstel na inspanning vaker noemden dan vrouwen met hypothyreoïdie vanwege een andere oorzaak. Verder gaf 67% aan dat behandelde hypothyreoïdie hun beweegprestaties blijvend beperkt. Ook deze beperkingen komen meer voor bij vrouwen met Hashimoto dan bij de andere groep vrouwen. De ervaren bewegingsintolerantie lijkt daarmee ziekte-specifiek te zijn.
Beweegeffecten
Het onderzoek laat ook zien dat vrouwen die T4/T3-combinatietherapie krijgen, vaker voldoen aan de Beweegrichtlijn dan vrouwen die alleen T4 gebruiken. Verder blijkt dat vrouwen met comorbiditeit juist vaker voldoen aan de Beweegrichtlijn dan vrouwen zonder comorbiditeit. Dit lijkt verrassend, maar mogelijk zijn vrouwen met meerdere chronische aandoeningen zich beter bewust van het belang van beweging als preventief middel en/of stimuleert hun huisarts of fysiotherapeut ze extra.
Beweegklachten bij behandelde hypothyreoïdie kunnen zowel een barrière als een stimulans vormen voor het uitoefenen van sport en beweging. Zo kan de aandoening het vermogen om te bewegen beperken, terwijl regelmatig bewegen juist verdere fysieke achteruitgang door de aandoening kan voor -komen. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat vermoeid – heid en energiegebrek worden ervaren als meest negatief effect van sporten en bewegen, terwijl energie verbetering juist wordt gezien als een belangrijk positief effect hiervan.
Bewegen als effectief medicijn
Sport en beweging is goed, ook voor mensen met een schildklieraandoening, maar beweegklachten bij behandelde hypothyreoïdie kunnen de beweegmogelijkheden beïn -vloeden. Om deze klachten tot een minimum te beperken, is een regelmatig en gedoseerd beweegprogramma met voldoende hersteldagen belangrijk. Kies bij voorkeur een sport- of beweegvorm die je leuk vindt. Zo houd je een regelmatig beweegpatroon (beter) vol. Uit de enquête blijkt wandelen de meest populaire vorm van lichaamsbeweging, een mooi voorbeeld van een laag- tot matig intensieve beweegactiviteit die aantoonbaar grote gezondheidsvoordelen kan opleveren: het onderhoudt de fysieke fitheid, kan vermoeidheidsklachten verminderen en bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van leven. Dagelijks bewegen zou dan ook gezien moeten worden als een effectief medicijn!
Beweegrichtlijn volwassenen
• Beweeg minstens 150 minuten per week matig intensief, verdeeld over diverse dagen, bijvoorbeeld door te wandelen of te fietsen. Langer, vaker en/of intensiever bewegen geeft extra gezondheidsvoordeel.
• Doe op zijn minst tweemaal per week spier- en botversterkende oefeningen, zoals traplopen, herhaald opstaan uit zit en krachttraining, voor ouderen gecombineerd met balansoefeningen.
• Voorkom veel stilzitten door regelmatig in beweging te komen. Is veel zitten onvermijdelijk? Voldoe dan tenminste aan de beweegaanbevelingen.
De onderzoeksgroep van het UMC Utrecht, Codarts Rotterdam, Erasmus MC, VeiligheidNL, TNO en Mulier Instituut bedankt alle respondenten en SON voor hun bijdrage aan dit onderzoek.
Bronnen
- Lankhaar JAC, Kemler E, Hofstetter H, Collard DCM, Zelissen PMJ, Stubbe, JH, Backx FJG. Physical activity, sports participation and exercise-related constraints in adult women with primary hypothyroidism treated with thyroid hormone replacement therapy. Journal of Sports Sciences. 2021. (published online ahead of print) doi.org/10.1080/02640414.2021.1940696.
- Lankhaar JAC, Kemler E, Stubbe JH, Backx FJG. Physical Activity in women with hypothyroidism on thyroid hormone therapy: Associated factors and perceived barriers and benefits. Journal of Physical Activity and Health. 2021. (published online ahead of print) doi.org/10.1123/jpah.2021-0230.
- Duijvestijn M, Schurink T, Van den Berg S, Euser S, Wendel-Vos W. Sport- en beweeggedrag in 2020. Bilthoven: RIVM. 2021.