Bijgewerkt op 16 juli 2024
De overgang is een natuurlijke fase die alle vrouwen meemaken. Sommigen hebben veel klachten, anderen weinig, weer anderen hebben nergens last van. Het lastige is dat er bij overgangsklachten een overlap is met klachten die voorkomen bij:
- vrouwen met een niet goed werkende schildklier
- vrouwen die niet goed ingesteld zijn op schildkliermedicatie
- restklachten
Wanneer ben je in de overgang?
Velen denken bij de overgang aan de periode na de laatste menstruatie (start menopauze). Maar de veranderingen in het lichaam beginnen al zo’n 10 jaar voor de laatste menstruatie. De aanmaak van het eierstokhormoon, progesteron, begint dan al af te nemen. Als de voorraad eicellen in de eierstokken in de loop van de jaren (tussen de leeftijd van 45 en 60 jaar) opraakt, daalt ook de aanmaak van oestrogeen (estradiol), een ander vrouwelijk hormoon.
Soms blijven de maandelijkse bloedingen ineens weg. Vaker ontstaat een onregelmatig patroon: soms wordt een bloeding een of enkele maanden overgeslagen, soms zijn er weer een paar op tijd. In die periode kunnen ook al overgangsklachten optreden.
Klachten
Typische overgangsklachten zijn: opvliegers, nachtzweten, en als gevolg daarvan slapeloosheid, vermoeidheid, hartkloppingen, concentratie- en geheugenstoornissen en stemmingswisselingen. Er zijn ook atypische klachten zoals spier- en gewrichtsklachten, figuurverandering en/of toename van gewicht, minder zin in seks, hoofdpijn, vaginale en blaasproblemen. Dit kan al spelen vóórdat de laatste menstruatie is geweest. Op langere termijn kun je last krijgen van botontkalking en hart- en vaatziekten..
Schildklier en overgang
Overgangsklachten lijken soms op de klachten van een te snel werkende schildklier en soms op klachten van een te traag werkende schildklier. Die diagnose kan daarom makkelijk worden gemist. Bij twijfel kan de huisarts bloedonderzoek op TSH laten doen. Bij een iets verhoogde TSH is het belangrijk af te wachten en na enige tijd het bloedonderzoek te herhalen. De kans bestaat dat de TSH normaliseert (zie verder Subklinische hypothyreoïdie).
Overgang bij schildklierpatiënten
De aanmaak van progesteron, en later ook van oestrogeen (estradiol) en testosteron, neemt enorm af. Een opvlieger ontstaat doordat de thermozone in de hersenen beïnvloedt wordt door de verandering in de hoeveelheid oestrogenen. Het lichaam raakt in de war en gaat warmte afgeven op het verkeerde moment. Vrouwen die een schildklierprobleem hebben en bij wie de instelling met medicatie niet optimaal is, kunnen daardoor meer klachten ervaren.
De daling van oestrogenen kan invloed hebben op de hoeveelheid vrije T4 in bloed. Vrouwen die levothyroxine slikken, merken daarom soms dat de instelling verandert richting de overgang. Een goede instelling van het schildklierhormoon (levothyroxine) kan de klachten verminderen.
Osteoporose, overgang en levothyroxine
Schildklierhormoon speelt een belangrijke rol bij het behoud van gezonde botten. Na de overgang is de kans op een heupfractuur groter als er te veel schildklierhormoon in het bloed zit.
De overgang te lijf?
Hormoontherapie ja of nee?
Je kunt overwegen in de overgang tijdelijk hormonen te gebruiken:
- als je zoveel last hebt van opvliegers dat je je normale bezigheden niet kunt voortzetten.
- als je door de nachtelijke zweetaanvallen niet kunt slapen.
In hormoontabletten (of hormoonpleisters) zit het vrouwelijk hormoon oestrogeen (net als in de pil maar in kleinere hoeveelheden).
Soms hebben vrouwen die voor een te trage schildklier met levothyroxine worden behandeld een hogere dosis levothyroxine nodig na het starten van hormoontherapie.
Doorslikken van ‘de pil’
Sommige vrouwen slikken ‘de pil’ door na de overgang. Hierover zegt de NHG-richtlijn dat dit na de leeftijd van 52 jaar niet aan te raden is: synthetische hormonen uit de pil worden na de overgang niet meer goed afgebroken in het lichaam. Hierdoor ontstaat een groter risico op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, trombose en borstkanker.
Bijwerkingen en risico’s
Hormoontabletten tegen overgangsklachten hebben ook bijwerkingen en risico’s. Hoewel relatief zeldzaam kan deze behandeling de kans op trombose, borstkanker, baarmoederkanker en een beroerte (CVA) verhogen, wanneer hormoontabletten langere tijd gebruikt worden (3-5 jaar). Bij hormoon inname via gel of cremes zijn deze bijwerkingen zeldzaam, ook bij langdurig gebruik (10 jaar of meer). Vrouwen die roken hebben een hogere kans op deze bijwerkingen en risico’s. Daarom is het belangrijk eerst de voor- en nadelen van deze middelen goed af te wegen. Je kunt dit met je huisarts bespreken. Lees meer bij Thuisarts.nl over hormoongebruik bij de overgang.
Supplementen en andere middeltjes
Als je op zoek gaat naar informatie stuit je al gauw op de commercie rond de overgang: allerlei supplementen en middeltjes worden aanbevolen. Het is belangrijk daar kritisch naar te kijken. Zorg dat je goed op de hoogte bent van de voor- en nadelen en informeer je arts als je een middel gaat gebruiken. Er kan sprake zijn van een negatieve wisselwerking met je schildkliermedicatie.